ESKİ TARIM TEKNİĞİNİN YENİDEN KEŞFİYLE MAHSUL
VERİMİ STABİLİZE EDİLEBİLİR Mİ?
Dünyanın
dört bir yanındaki iklimler sertleştikçe ve giderek öngörülemez hale geldikçe,
dünyamızın gıda güvenliğine ilişkin endişeler artıyor. Hal böyle olunca yeni
çözüm stratejileri geliştirmek zorunlu hale geliyor. Yeni çözüm stratejileri
ararken aslında çözümün geçmişte olduğu hiç aklınıza gelir miydi? Gerçekten de tesadüfen bulunan eski tarım
tekniğinin mahsul verimini stabilize edebileceği ortaya çıktı. Sciencealert’te
yayınlanan araştırmanın detaylarını gelin birlikte inceleyelim.
İklim
değişikliğinin sonucu olarak ortaya çıkan mahsul verimine ilişkin tablo hiç de
iç açıcı görünmemekte. Mısır ve buğday gibi temel mahsullerin, alçak enlemli
tropik bölgelerde, Afrika kurak alanları ve Akdeniz’in bazı bölümleri gibi kuru
ve kurak bölgelerde şimdiden düşmekte.
Zengin
ülkeler bağışık olmaktan uzak. Avustralya, azalan yağış nedeniyle 1990 ila 2015
arasında neredeyse yüzde 30’luk bir mahsul verimi düşüşü yaşadı.
2011’de
gıda çeşitliliğini incelerken, şu anda Clark Üniversitesi’nde olan çevre
bilimci Morgan Ruelle, kazara, düşen mahsul verimliliğini dengelemeye yardımcı
olabilecek olası bir tekniğe rastladı.
Bir
zamanlar yaygın olan uygulama artık sadece Kafkasya, Yunan Adaları ve Afrika
Boynuzu gibi yerlerdeki küçük çiftlikler tarafından kullanılıyor. İnanılmaz
derecede basit olmasına rağmen, agroekoloji topluluğunun çoğu bunun farkında
değildi.
Yine
de çiftçiler, bu tekniği en az 27 ülkede 3000 yıldan fazla bir süredir
kullanıyor. Hatta bu, ilk etapta tarıma yol açan şey bile olabilir.
Yöntem,
pirinç, darı, buğday, çavdar, arpa ve daha fazlasını içerebilen birleşik bir
tahıl karışımı olan maslinlerin ekilmesi ve bunların ayrılarak tek bir ürün
olarak kullanılmak üzere hasat edilmesidir.
Örneğin
Ruelle’nin maslinlerin(tahıl karışımı) varlığını keşfettiği Etiyopya’da
“duragna”, hepsi birlikte yetişen çok sayda arpa ve buğday çeşidi içerir. Yerel
halk, karışımı; ekmek, bira ve onunla geleneksel lezzetler yapmak için
kullanılan tek bir ürün olarak görüyor.
Yerel
çiftçiler, bu karışımın olumsuz koşullar altında en azından bir miktar verim
sağladığını bildirdi ve şimdi araştırmacılar bu iddiaları desteklemek için
ampirik deneylere sahipler. Cornell
Üniversitesi’nde çalışan Ruelle ve meslektaşları, önceki çalışmaları gözden
geçirerek maslinlerin değişen koşullar altında daha yüksek stabilite
sağladığını gösterdi. Böylece çiftçiler, her mevsim tür kompozisyonunu
değiştirerek, ek müdahaleye ihtiyaç duymadan iklim etkilerine karşı önlem
alabilirler.
Ruelle,
“Bu, sürekli gelişen duyarlı varlık, kendi başına hangi duyarlı varlık olursa
olsun yanıt vermek için çiftçinin kontrolü dışında çalışıyor” diyor. Yani ne
olursa olsun onunla ekmek yapılabilir.
Süreç,
çevrenin hangi türlerin gelişeceğini seçmesine izin verir. Ve eğer çevre
koşulları bir yönde değişmeye devam ederse, gelecek sezon için tohum karışımı
da bu eğilime uygun olarak değişecektir.
Şu
an New York Botanik Bahçesi’nde etnobotanist Alex McAlvay, “Bu, evrimden daha
hızlı. Tek bir zayıf çeşidiniz olsaydı uyum sağlamanız uzun zaman alırdı ancak
birden fazla çeşidiniz varsa, bu değişimler çok hızlı gerçekleşebilir.” diyor.
Kuraklık
vurduğunda, ortaya çıkan ürün verimi, örneğin arpanın kuraklığa daha dirençli
türlerini ve daha az buğdayı içerecektir. Ancak ani yağışlı bir mevsim olursa,
buğday hala oradadır.
2022’de
araştırmacılardan birine bu karışımı yetiştiren Gürcü bir rahip, “Biri
başarısız olursa, en azından diğerine sahibiz” dedi.
Araştırmacılar,
bir süre tek kültürlü tarımdan uzaklaşmanın birçok durumda faydalı
olabileceğini belirtiyor. Çünkü birden fazla türde ürün ekmek; haşere yönetimi,
gübreleme, vahşi yaşam sağlığı ve sürdürülebilirlik için çok daha iyi. Bununla
birlikte, polikültür, hasat ve işleme için makinelere dayanan daha büyük
çiftçilik için sorunludur.
Maslin
karışımındaki her bir tahıl çeşidini hasat etmek için aynı makineler
kullanılabildiğinden süreç büyütülebilir. Modern endüstri, tahıl türlerini de
büyük ölçekte ayırma konusunda da deneyimlidir.
Maslin
ayrıca daha yüksek verim sağlar. Bir tarla denemesinde, buğday ve arpa
birlikte, buğdayın kendi başına yüzde 20 ve tek başına arpadan yüzde 11 daha
iyi sonuç verdi ve başka bir araştırma, aynı sonucu elde etmek için üç yıl
boyunca monokültür arazi kullanımın yüzde 50 arttırılması gerektiğini buldu. Dahası,
maslinler, yaban hayatına her türlü zarara neden olan böcek ilaçlarına daha az
güvenmeyi gerektirecek olan hastalıklara ve haşere böceklere karşı direnç gibi,
tamamen farklı bitki türlerini içeren polikültürlerin ekolojik faydalarının
birçoğunu hala taşımaktadırlar.
McAlvay,
yabani arpa olmadan yabani buğday bulamadıklarını söyleyen bazı İsrailli bilim
adamlarıyla konuştuğunu, bu tahılların binlerce yıldır birlikte evrimleştiğini
belirtiyor.
Tunç
çağı ve Neolotik dönemlerdeki ilk çiftçilerin “gernik” (emmer) ve “kavuzlu buğday”(spelt) veya “siyez” (einkorn)
gibi maslin karışımları kullandıklarına dair kanıtlar da var.
Araştırmacılar
makalelerinde, “İsrail’deki Gilgal’da yabani arpa (Hordeum spontaneum) ve yabani yulaf(Avena strelis) karışımı yetiştiriliyordu”
diye yazıyor.
McAlvay
ve ekibi, farklı karışımların farklı topraklara toleransı gibi araştırılması
gereken pek çok belirsizlik olsa da, maslinlerin, özellikle halihazırda zorlu
iklim koşullarıyla karşı karşıya olan alanlarda, geçimlik tarımdan sanayiye
kadar tüm çiftçilik seviyelerinde büyük faydalar sağlayabileceğine inanıyor.
McAlvay,
“Dünyanın dört bir yanındaki geçimlik çiftçiler, çiftliklerindeki riski
binlerce ve binlerce yıldır yönetiyor ve hafifletiyor ve bunu yapmak için yerel
olarak uyarlanmış bu stratejileri geliştirdiler” diye makalesini bitiriyor. Mc
Alvay’ın da belirttiği gibi onlardan öğreneceğimiz çok şey var, özellikle şu
anda, iklim değişikliği döneminde.
Kaynakça
