İNSAN HAKLARI İHLALLERİ ve MÜDAHALE SORUNLARI

BM’nin siyasi çıkarlarla şekillenen kararları, küresel barış ve adaletin sağlanmasını zorlaştırmaktadır.

Küresel Hukukta Yapısal Reform ve Evrensel Anayasa Modeli

Tarihsel Arka Plan

Vesfalya Barışı ile 17. yüzyılda kurulan uluslararası hukuk düzeni, mutlak devlet egemenliği ilkesini temel alarak devletlerin iç hukukta tam bağımsızlığını güvence altına aldı. Ancak küreselleşme, teknolojik gelişmeler ve insan hakları bilincinin artmasıyla bu model yetersiz hale geldi. Bireysel haklar, hâlâ ulusal hukuk sistemlerinin sınırları içinde tanınmakta, evrensel düzeyde uygulanabilir bir güvenceye sahip olmamaktadır.

BM Sistemi ve Yapısal Sorunlar

Birleşmiş Milletler (BM) sistemi, insan haklarının korunması için önemli bir çerçeve sunsa da, özellikle Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesine tanınan veto yetkisi, küresel karar alma süreçlerinde yapısal eşitsizlik yaratmaktadır. Bu durum, insan hakları ihlalleri ve insani krizlerde etkin müdahalenin önüne geçmektedir.

Güvenlik Konseyi’nde kararların çoğunlukla siyasi çıkarlarla şekillenmesi, BM’nin temel amacı olan küresel barış ve adaletin sağlanmasını engellemektedir. Bu noktada, bağlayıcı ve kademeli bir küresel anayasa çerçevesi gereklidir. Böyle bir yapı, devlet egemenliği kavramını ortadan kaldırmadan, onu evrensel hukuki normlarla uyumlu hale getirmeyi amaçlar.

Bölgesel Modellerden Dersler

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gibi bölgesel modeller, üst ulusal yargının uygulanabilir olduğunu kanıtlamıştır. Bu deneyim, küresel düzeyde uygulanabilir bir insan hakları düzeninin tasarlanabileceğini göstermektedir.

Önerilen Küresel Anayasa Modeli

Makale, üç aşamalı bir küresel anayasa modeli önermektedir:

1. Reform Aşaması

• BM’nin yapısal reformu,
• Veto yetkisinin sınırlandırılması,
• Tüm üye devletlerin eşit temsili ve bağımsız denetim mekanizmalarının kurulması.

2. Anayasal Güvence Aşaması

• Üç yeni kurumun oluşturulması:
• Küresel İnsan Hakları ve Kamu Düzeni Meclisi,
• Küresel İnsan Hakları ve Kamu Düzeni Mahkemesi,
• Yürütme Gözetim Konseyi.
  Bu kurumlar bireysel hakları doğrudan güvence altına alır ve bağlayıcı kararlar verir.

3. Fonksiyonel Üstünlük Aşaması

• Küresel kamu düzeninin, büyük güçlerin siyasi etkisinden bağımsız şekilde uygulanmasını sağlar.
• Uluslararası hukuku, bireyin temel haklarını merkeze alan bir düzene dönüştürür.

Çok Katmanlı Denetim Sistemi

Model, pratik uygulanabilirliği sağlamak için çok katmanlı bir denetim sistemi öngörür:

• Küresel mahkeme, bağlayıcı kararlar alabilir ve mali yaptırımlar uygulayabilir.
• Devletler, düzenli olarak insan hakları uygulama raporları sunmakla yükümlüdür.
• Reform süreci, kısa, orta ve uzun vadeli senaryolarla aşamalı biçimde yürütülür.
• Siyasi direnç, bağımsız izleme organları ve teşvik–caydırıcılık mekanizmalarıyla yönetilir.

Avantajlar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bu modelin en önemli avantajı, bireysel hakların küresel düzeyde uygulanabilirliğini sağlamasıdır. Ancak yapısal karmaşıklığı ve geniş devlet uzlaşısı gerekliliği, sürecin yavaş ilerlemesine neden olabilir. Bu nedenle:

• Reform süreci şeffaf ve izlenebilir olmalıdır,
• Bağımsız denetim organları güçlendirilmelidir,
• Uyum sağlanması için teşvik ve yaptırım araçları dengeli biçimde uygulanmalıdır.

Sonuç

Sonuç olarak, bu makale, Westfalyan modelin sınırlarını aşan yeni bir küresel hukuk paradigması önermektedir. Bireysel hakların korunması, artık yalnızca ulusal devletlerin sorumluluğunda olamaz; uluslararası toplumun ortak hukuki yükümlülüğüdür. Bağlayıcı bir küresel anayasa ve adil temsil esasına dayalı kurumsal reformlar, uluslararası hukuku yeniden yapılandırarak, adalet ve kamu düzenini küresel ölçekte güvence altına alacaktır.

---

 

Yazar: Esmaeil Moghaddam

https://euhaber.com/haber/insan-haklari-ihlalleri-ve-muedahale-sorunlari