Resim Sanatı ve Ayakkabı Ustası

Köyün çocukları Nasrettin Hoca’ya bir oyun oynamak isterler. Hoca’yı bir şekilde ağaca tırmandırıp, ayakkabılarını çalmayı akıl ederler…Hoca’nın yoluna çıkan çocuklar, bir ağacı göstererek, ”Nasrettin Hoca, biz şu ağaca çıkmak istedik ama başaramadık. Sen çıkabilir misin?” derler…”Elbette çıkarım,” karşılığını veren Hoca, ayağından çıkardığı ayakkabılarını koynuna koyarak başlar ağaca tırmanmaya…Oyunları bozulan çocuklar bağırırlar aşağıdan: ”Hoca, neden ayakkabılarını koynuna koydun?” Hoca , tırmandığı ağacın dallarından birini aralayarak seslenir: “Ee, ne yaparsınız çocuklar, bakarsınız ağaçtan öte yol görünür!”

Nasrettin Hoca’nın bu ayakkabılı fıkrası pek bilinmez. Ama Anadolu’nun ayakkabı konulu eski bir fıkrası yüzyıllar geçse de dilden dile aktarılmıştır. Bu fıkra, bir deyime dönüşmüş iki kelimelik kısaltılmış haliyle bugünlere taşınmış olsa da, öykü zaman içinde unutulur gider: Efesli ressam Apelles, Büyük İskender’in resimlerini yapmakla ünlüdür. Apelles, yaptığı tabloları halkla sunup bir perdenin arkasına gizlenerek yorumları dinlemekten çok hoşlanır. Böylelikle, yapacağı yeni resimler için yeni düşünceler edinmektedir. Apelles’in sergisini gezen bir ayakkabı ustası, resimlerin birinin karşısında durarak, tablodaki insanların ayakkabıları üzerine eleştiriye başlar….Ayakkabıcının etrafında toplanan kalabalık merak içinde adamı dinlerken, Apelles de, gizlendiği perdenin arkasından, yapacağı yeni tablolardaki ayakkabı figürleri için söylenenleri can kulağıyla dinler ve bir deftere not eder…

Ayakkabı ustası, uzmanlık alanının dışına çıkıp, resmi sanat açısından ve teknik yönden eleştirmeye de başlayınca, Apelles perdenin arkasından bağırır: “Efendi, haddini bil, çizmeden yukarı çıkma!”

Ressam Apelles’in bu öyküsü unutulmuş olsa da, iki kelimelik bir deyime dönüşen haliyle anılır durur günümüzde de: ”Çizmeyi aşma!”

Gündelik hayatta kullanılan bu deyime Nazım Hikmet’in itirazı vardır! Şair, Tan gazetesindeki yazısında, deyimin öyküsünü anlatırken, ayakkabı ustasının boyacı olduğunu ve çizmedeki parıltıları yanlış bulduğunu, ressamın kendisine hak verip tabloyu düzelttiğini ama ustanın “Pantolondaki kırışıklıklar da yanlış” demesi üzerine “Çizmeden yukarı çıkma” sözünü söylediğini belirtir. Nazım Hikmet öyküdeki ressamı herhangi biri gibi anlatır, Apelles’in adını anmaz. İtirazı da şu yöndedir: ”Oysaki, kundura boyacısı neden çizmedeki boya pırıltılarının yanlışlığını anlar da pantolondaki kırışıklıkların biçimsizliğini anlayamaz? Ya, gerçekten, pantolondaki kırışıklıklar, bir terzi gözüne lüzum göstermeyecek kadar, boyacının da görebileceği derecede yanlış çizilmişse?”

Kaynak:

Bir Çift Ayakkabı\Sunay Akın, sf.101,102